مهریه مالی است که هنگام عقد نکاح شرعا و قانونا، از طرف مرد به زن پرداخت می‌شود و صداق، کابین و فرض هم نامیده می‌شود. مهریه یا مهر از جمله حقوق مالی است که هنگام عقد ازدواج به زن تعلق می‌گیرد. مطابق با ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌گردد و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
مطابق با این ماده مشخص می‌گردد، هنگامی که عقدی میان طرفین واقع شد، زن مالک مهر می‌شود و هیچ چیزی نمی‌تواند جلوی این مالکیت را بگیرد اگرچه در عمل، بسیار اتفاق می‌افتد که زن به هنگام طلاق اگر بخواهد می‌تواند مهریه را دریافت نماید با توجه به اینکه هر زمان بخواهد می‌تواند نسبت به مطالبه مهریه اقدام نماید. در هر صورت مسائلی مانند رابطه نامشروع، عدم تمکین زن و یا هر عملی دیگر از سوی زن نیز، مانع استحقاق زن نسبت به مهریه نمی‌شود. البته در بعضی از شرایط زن مستحق مهریه نمی‌گردد.
فهرست مطالب
مهریه چیست؟
هنگامی زن و مردی با یکدیگر ازدواج می‌کنند و میان آن‌ها عقد نکاح منعقد می‌گردد و به محض وقوع آثاری را به همراه دارد. یکی از این آثار پرداخت مهریه توسط مرد به زن است. مهریه در واقع مالی است که از سوی مرد به زن داده می‌شود. صداق یا مهریه نشان دهنده احترامی است که شوهر نثار همسرش می‌کند. روان‌شناسان معتقدند که هدیه از سوی مرد به زن برای ایجاد انرژی عاطفی و تقویت عشق بسیار مؤثر است.
مهریه به نوعی حق شخصی است که زن مالک آن می‌گردد و در صدر بدهی‌های مرد قرار می‌گیرد و حتی پس از مرگ زوجه نیز به وراث زن می‌رسد. علاوه بر آن در دین اسلام و در فقه و حقوق نیز پرداخت مهریه، از تکالیف شوهر به حساب می‌آید و در این زمینه برای زن احترام خاصی قائل شده‌اند.
مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه
عندالمطالبه بودن مهریه این است که به محض منعقد شدن عقد نکاح زن مالک مهریه می‌گردد و هر زمان بخواهد می‌تواند نسبت به دریافت آن اقدام نماید. البته توجه نمایید که زن و مرد در هنگام عقد می‌توانند برای پرداخت مهریه شروطی را در نظر بگیرند به این صورت که مهریه عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه، نقد باشد یا نسیه، تعیین شده باشد یا تعیین نشده باشد.
هنگامی که زن و مرد توافق می‌کنند که مهریه به صورت عندالاستطاعه باشد، منظور از آن مهریه‌ای است که پرداخت آن به محض مطالبه زن انجام نمی‌شود و به استطاعت و توان مالی مرد بستگی دارد. در واقع مهریه عندالاستطاعه مهریه‌ای است که در آن تعداد دقیق مهر توافق شده و در عقدنامه نیز قید گردیده است ولی زن هنگامی می‌توان آن را دریافت نماید که بتواند استطاعت مالی مرد را اثبات نماید. این امکان برای زوجین وجود دارد که بعد از عقد نیز با توافق همدیگر مهریه را از عندالمطالبه بودن به عندالاستطاعه بودن تغییر دهند.
انواع مهریه و معرفی آن‌ها
مهریه تقسیم‌بندی‌های متفاوتی دارد اما در یک تقسیم‌بندی مهریه شامل ۴ نوع تقسیم می‌شود:
● مهر السنه
● مهر المسمی
● مهر المثل
● مهر المتعه
مهر السنه
مهر السنه مهریه حضرت فاطمه زهرا است که ۵۰۰ درهم می‌باشد. از آنجایی که رسول خدا آن را برای تمامی زنان و دخترانش تعیین می‌نمود بنابراین با توجه به آن به مهر السنه تعبیر می‌شود.
مهر المسمی
همان‌طور که از نام آن پیدا است به مهری گفته می‌شود که در عقد ازدواج از آن نام برده می‌شود به عبارتی میزان مالی است که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر می‌شود و مورد توافق زوجین قرار می‌گیرد.
مهرالمثل
یکی دیگر از انواع مهریه نیز مهرالمثل می‌باشد. زن و شوهر می‌توانند در عقد نکاح مهری تعیین نکنند ولی پس از وقوع عقد با توافق زوجین به تعیین آن بپردازند.
درصورتی‌که قبل از تعیین مهریه میان زوجین نزدیکی صورت گیرد، زن مستحق مهرالمثل می‌باشد و منظور از آن مالی است که با در نظر گرفتن وضعیت خانوادگی و شرایط نزدیکان تعیین می‌شود.
به عبارتی دیگر مهرالمثل میزان مهریه‌ای است که با توجه به شرایط جامعه، عرف و با در نظر گرفتن ویژگی‌های زن همچون زیبایی، میزان تحصیلات، وضعیت اجتماعی زن تعیین می‌گردد.
در صورتی که زن و مرد در زمان عقد مهریه را تعیین کرده باشند ولی به جهاتی مهریه مانند نامشروع بودن یا مالیات نداشتن باطل گردد مانند قرار دادن مشروبات الکلی به عنوان مهریه و آلات و ادوات قمار در حالی که میان آن دو نزدیکی رخ داده باشد، در این صورت مستحق مهرالمثل خواهد بود.
مهر المتعه
در صورتی که به هنگام عقد نکاح مهر تعیین نگردد و زوج بخواهد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد باید مقداری را به عنوان مهر تعیین نماید و به زوجه پرداخت نماید. این مبلغ نیز به وضعیت مالی زوج بستگی دارد. در نتیجه تعیین میزان مهرالمثل بستگی به وضعیت خانوادگی زوج داشته ولی مهر المتعه به وضعیت مالی خود زوج بستگی دارد.
توجه نمایید که این مهر به نکاح دائم متعلق می‌گردد و در عقد نکاح موقت وجود ندارد، همچنین این مهریه در صورت طلاق متعلق به زوجه خواهد بود اما اگر که شوهر فوت نموده و نزدیکی میان آن دو رخ نداده باشد، این مهر به زن تعلق نمی‌گیرد.
نکات مهم در خصوص مهریه
تعیین نکردن مهر در خصوص نکاح دائم اصطلاحاً تفویض بضع گفته می‌شود و به زنی که در عقدش مهری ذکر نشده باشد مفوضه البضع گفته می‌شود.
اگر که شوهر فوت نماید و قبل از مرگ او میان آن دو نزدیکی رخ نداده باشد در صورتی که ضمن عقد برای زوجه مهریه مشخص نشده باشد زن مستحق چیزی نخواهد بود. اگر بعد از نزدیکی شوهر فوت نماید زن مستحق دریافت نصف مهریه مشخص شده می‌باشد. اگر که مهریه‌ای ضمن عقد مشخص نشده باشد ولی قبل از فوت شوهر میان آن دو نزدیکی صورت گرفته باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.
حق دریافت مهریه همواره برای ذی‌نفع آن وجود دارد حتی اگر که زوجه در قید حیات نباشد، یعنی همچون اموال دیگر مهریه نیز به ورثه زوجه تعلق می‌گیرد. بنابراین وراث زوجه می‌توانند بعد از فوت وی به قائم مقامی از او مهریه را از زوج طلب نمایند.
دین ناشی از مهریه از جمله دیون ممتازه می‌باشد و حتی در صورت وجود دیون متعدد زوج یا حتی فوت وی با هم تأدیه مهریه زوجه بر سایر دیون مقدم می‌باشد.
زوجه می‌تواند علاوه بر مطالبه درخواست مهریه قبل و یا بعد از آن نسبت به توقیف اموال شوهر و یا به عبارت قانونی درخواست صدور قرار تأمین خواسته نماید و در کوتاه‌ترین زمان اموال شوهر خود را توقیف کند و از توقیف افراد دیگر یا انتقال آن توسط شوهر به فردی دیگر جلوگیری نماید.
