اجرتالمثل چیست؟
اگر مردی بخواهد همسرش را طلاق دهد کارشناس دادگاه با در نظر گرفتن کارهایی که زن در طول زندگی زناشویی انجام داده مبلغ اجرت المثل ایام زوجیت برای او تعیین میکند. مطابق با آنچه کارشناس تعیین کند دادگاه مرد را ملزم به پرداخت این مبلغ میکند. هرچقدر مدت زمان زندگی مشترک طولانیتر باشد مبلغ اجرت المثل ایام زوجیت بیشتر میشود. بنا به قانون و شرع هیچ مردی این حق را ندارد که بدون پرداخت تمامی حقوق زن او را طلاق دهد و اجرت المثل هم یکی از این حقوق است. یکی از مهمترین مسائل در زمینۀ اجرت المثل مقدار مبلغ پرداختی و نحوۀ تعیین آن است. در این مقاله وکیل خانواده قصد دارد به اصل مسئلۀ اجرت المثل و مبلغ آن بپردازد.
چند نوع اجرت المثل وجود دارد؟
به طور کلی از نظر قانونی اجرت المثل به دو صورت وجود دارد:
1. اجرت المثل منفعت ناشی از کار: در این نوع اجرت المثل فردی به دستور فرد دیگر عملی را انجام میدهد. برای آن عمل از نظر قانونی ارزش مالی وجود دارد و انجام دهنده آن کار را رایگان انجام نداده است بنابراین مستحق دریافت اجرت المثل میشود.
2. اجرت المثل ناشی از مال: در موارد مختلف، قانون کسی را که مالک مالی است مستحق دریافت اجرت المثل میداند. به طور مثال اگر شخصی ملکی را اجاره کند و با وجود اتمام زمان عقد اجاره عین مستأجره را تخلیه نکند مؤجر مستحق دریافت اجرت المثل میشود.
با توجه به اینکه اجرت المثل ایام زوجیت در قبال کارهایی است که زن انجام داده این نوع اجرت المثل در دستۀ منفعت ناشی از کار قرار میگیرد. در ادامه به بررسی بیشتر اجرت المثل زن و نحوۀ محاسبۀ آن میپردازیم.
اجرت المثل ایام زوجیت چیست؟
برخی از اعمال از نظر شرع و قانون برعهدۀ زن نیست و اگر زن آن کارها را در زندگی زناشویی خود انجام داده باشد به او پاداش و حقالزحمه تعلق میگیرد. در صورتی زن میتواند درخواست اجرتالمثل کند که مرد درخواست طلاق داده باشد. در واقع اجرت المثل مانند مهریه عندالمطالبه نیست و نمیتوان در طول دوران زندگی زناشویی آن را درخواست کرد. فقط در صورتی زن مستحق دریافت اجرت المثل میشود که در حال طلاق باشد. البته یک سری وظایف از نظر شرع و قانون برعهدۀ زن است و زن برای انجام آن نمیتواند اجرت المثل بگیرد.
به کدام کارها اجرت المثل تعلق نمیگیرد؟
به محض عقد ازدواج مطابق قانون وظایفی بر عهدۀ زن و مرد قرار میگیرد که باید در طول دوران زندگی زناشویی خود به آن عمل کنند. وظایفی که زن در قبال شوهر دارد عبارتاند از تمکین عام و تمکین خاص.
تمکین عام یعنی زن در زندگی مرد حضور داشته باشد و به تکالیفی که قانون و شرع برایش مشخص کرده عمل کند. به طور مثال زن برای خروج از خانه، کار کردن در خارج از خانه و تحصیل میبایست اجازۀ شوهر را داشته باشد. تمکین خاص هم به وظایف زناشویی گفته میشود که زن باید به آن عمل کند.
مطلب مهم
در چه شرایطی زن میتواند اجرت المثل بگیرد؟
زن فقط با توجه به شرایط خاصی میتواند حق الزحمۀ کارهایی را که در زندگی انجام داده است از شوهر طلب کند. این شروط عبارتاند از:
1.درخواست طلاق از سوی مرد مطرح شده باشد نه از سوی زن.
2. زن برای انجام کارها قصد تبرع نداشته باشد یعنی تصمیم نگیرد که آن کارها را رایگان انجام دهد.
3. طلاق واقع شود. تا زمانی که طلاق انجام نشود زن نمیتواند استحقاق گرفتن اجرت المثل را داشته باشد.
4. کارهایی که زن انجام داده جزو کارهایی نباشد که از نظر شرع و قانون وظیفۀ زن است.
5. شرط ضمن عقد وجود نداشته باشد یعنی مرد و زن در زمینۀ اجرت المثل با هم توافق نکرده باشند.
6. درخواست طلاقی که مرد مطرح کرده به دلیل عدم تمکین زن یا سوء رفتار و اخلاق او نباشد.
به چه کارهایی اجرت المثل تعلق میگیرد؟
اجرت المثل مربوط که کارهایی است که زن برای انجام آنها تکلیفی ندارد مانند نظافت منزل، آشپزی، شستوشو، شیردادن به نوزاد و… . نکتۀ مهم این است که زن در برابر تربیت فرزندان مسئول است و مطابق با مادۀ 1104 قانون مدنی به انجام این عمل اجرت المثلی تعلق نمیگیرد.
مراحل درخواست اجرت المثل
اگر مطابق با شرایطی که گفته شد زن استحقاق دریافت اجرت المثل را داشته باشد میبایست برای درخواست این حق ابتدا مطالبۀ اجرت المثل را در یکی از دفاتر خدمات به ثبت برساند. سپس باید به دادگاه خانواده مراجعه کند و درخواست خود را پیگیری کند. در این مرحله دادگاه درخواست اجرت المثل را بررسی میکند و آنچه را شهود گفتهاند به همراه ادلۀ موجود ارزیابی میکند و در نهایت رأی خود را صادر میکند. در صورتی که دادگاه رأی به پرداخت اجرت المثل دهد میبایست کارشناس متخصص مبلغ اجرت المثل را تعیین کند. نکتۀ مهم برای صدور حکم اجرت المثل این است که قبل از آن باید مرد دادخواست طلاق داده باشد.
مبلغ اجرت المثل زن در سال 1400
مسائلی که در میزان مبلغ اجرت المثل تأثیرگذارند عبارتاند از: میزان تحصیلات زن، شاغل بودن یا خانهدار بودن زن، منطقهای که زوجین در آن سکونت داشتهاند، عرف آن منطقه، میزان همکاری زن در امور خانه و… .
با توجه به این مسائل به این نتیجه میرسیم که مبلغ اجرت المثل در میان افراد مختلف متفاوت تعیین میشود به همین علت است که یکی از مراحل درخواست اجرت المثل تعیین مبلغ توسط کارشناس متخصص است. اما آنچه در سال 1400 در میان کارشناسان رواج داشته مبلغ یک میلیون تومان به ازای هر یک سال از زندگی زناشویی است.
اجرت المثل پس از فوت شوهر
برخلاف تصور برخی افراد با مرگ شوهر حقوق زن از بین نمیرود و یکی از حقوقی که پس از وفات شوهر در اولویت پرداخت است اجرت المثل است. البته این حق در صورتی به زن تعلق میگیرد که شرایط او شامل شروطی که در بالا به آن اشاره کردیم نباشد.
زنی که در دوران نامزدی و عقد طلاق داده میشود مستحق دریافت اجرت المثل نیست چرا که این مبلغ در ازای اعمالی است که در خانۀ شوهر انجام شده و شرعاً و قانوناً جزو وظایف زن نبوده است.