مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلافِ آخرین محل اقامتگاه متوفی صادر میشود. طی گواهی انحصار وراثت، ورثه حین الفوت و سهمالارث هرکدام از ورثه از ما ترک به جا مانده از متوفی مشخص میگردد. بعد از فوت متوفی، ورثه برای هر اقدام حقوقی در ادارات دولتی، دفاتر اسناد رسمی و بانکها نیازمند این گواهی خواهند بود. انحصار وراثت بر اساس اموال بهجامانده از متوفی انجام میشود و به دو دستهی انحصار وراثت محدود و نامحدود تقسیم میشود. اگر اموال فرد کمتر از پنجاه میلیون تومان باشد انحصار وراثت محدود و اگر اموال او بیشتر از پنجاه میلیون تومان باشد انحصار وراثت نامحدود انجام میگیرد.
وارثان فرد متوفی
افرادی که از فرد متوفی ارث میبرند به سه طبقه تقسیم میشوند:
- وراث طبقه اول: پدر، مادر، اولاد و اولادِ اولاد
- وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
- وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها
نکته بسیار مهم در طبقهبندی وراث این است که اگر در هرکدام از این طبقهها حتی یک نفر از ورثه هم در قید حیات باشد، هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نخواهد گرفت. اما با فرض این که هیچ فردی از طبقه اول در قید حیات نباشد، طبقه دوم ارث دریافت میکنند. همسر فرد متوفی، در هیچ طبقهای قرار نمیگیرد. در هر شرایطی ارث دریافت میکند.
سهم الارث ورثه
سهمالارث هرکدام از ورثهی متوفی به در قید حیات بودن مادر و پدر و همچنین تعداد فرزندان متوفی بستگی دارد.
چند مورد از متداولترین سهم الارث ها به شرح زیر است:
- در صورتی که متوفی فقط پدر و مادر داشته باشد: مادر یک سوم و پدر دو سوم اموال متوفی را به ارث میبرند.
- در صورتی که متوفی پدر (یا مادر) و یک دختر داشته باشد: سهم الارث پدر (یا مادر) یک چهارم و دختر سه چهارم اموال متوفی است.
- در صورتی که متوفی پدر (یا مادر) و یک پسر داشته باشد: سهم پدر (یا مادر) یک ششم و پسر پنج ششم از اموال متوفی است.
- در صورتی که متوفی یک دختر و یک پسر داشته باشد: پسر دو برابر دختر ارث میبرد.
- در صورتی که متوفی دو دختر داشته باشد: ارث بین آن دو نصف میشود.
مرجع صالح صدور گواهی انحصار وراثت:
مطابق ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی مرجع صالح جهت درخواست و صدور گواهی انحصار وراثت، شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی می باشد. بر طبق ماده فوق: «دعاوی راجع به ترکه متوفی اگر چه خواسته، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه میشود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.»
اشخاص ذینفع
هر کسی که در اموال به جا مانده از متوفی، ذینفع باشد اعم از هر یک از ورثه، کسی که به نفع وی وصیت شده است و همچنین طلبکاران متوفی یا اشخاصی که غیرمستقیم از اثبات وراثت یکی از ورثه منتفع میگردند، حق تقدیم درخواست گواهی انحصار وراثت را دارند.
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت
- گواهی فوت متوفی: ارائه اصل گواهی فوت و تصویر برابر اصل شده آن به ضمیمه دادخواست الزامی میباشد.
- رسید گواهی مالیاتی: گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث به اداره امور اقتصادی و دارایی آخرین محل اقامت متوفی. (صرفا برای فوت شدگان قبل از سال 95).
- استشهادیه تنظیمی در دفتر اسناد رسمی: اسامی کلیه ورثه نوشته شده و توسط سه نفر که وراث را میشناسند گواهی و امضا گردد و امضا آنها توسط سر دفتر تصدیق شود.
- ا صل و کپی شناسنامه و کارت ملی وراث: متقاضی علاوه بر شناسنامه خود باید تصویر برابر اصل شده شناسنامه سایر وراث را نیز به دادگاه ارائه دهد. (در صورت عدم دسترسی به مدارک یک یا چند از ورثه ضمن اعلام اسامی وراث تقاضای استعلام از اداره ثبت احوال انجام میپذیرد.)
- وکالتنامه وکیل دادگستری: این گزینه در صورتی لازم است که وکیل دادگستری اقدام به طرح درخواست گواهی انحصار وراثت نماید.
- وصیت نامه رسمی شخص فوت شده: این گزینه ضروری نیست ولی بهتر است که وصیتنامه هم به شورای حل اختلاف ارائه شود.
مراحل انحصار وراثت
به محض فوت شدن فرد، کسی دیگر قادر به دخل و تصرف در اموال او نخواهد بود. پس از مرگ فرد و تایید گواهی فوت او توسط ثبت احوال، وراث باید لیست اموال منقول و غیر منقول وی را به ادارهی دارایی محل سکونت متوفی تحویل دهند.
اولین مرحله برای گرفتن گواهی انحصار وراثت این است که فرم مخصوص آن را از شورای حل اختلافِ آخرین اقامتگاه متوفی دریافت و در آن لیست افرادی که از متوفی ارث میبرند و نسبت آنها را قید کنید و سپس با داشتن مدارکی که در بخش مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت ذکر شده، دفتر خدمات قضایی مراجعه کنید. پس از تقدیم کردن درخواست، ادامهی روند کار بر عهدهی شورای حل اختلاف خواهد بود.
مراجع قضایی پس از بررسی اسناد و مدارکی که ارائه شده است، آگهیای در یک روزنامه کثیر الانتشار منتشر میکنند (هزینه انتشار به عهده متقاضی میباشد). طی این آگهی، اعلام میگردد که وارثین متوفی به دادگاه مراجعه نمایند. اگر بعد از یک ماه فردی مراجه نکرد و وارث جدیدی به لیست اضافه نشد، گواهی انحصار وراثت صادر میشود و با استفاده از این گواهی میتوان به صورت قانونی برای تقسیم ارث اقدام نمود.
سهم دولت از ارث
در صورتی که متوفی ورثهای نداشته باشد، مراحل انحصار وراثت و دریافت گواهی انحصار وراثت کاملاً متفاوت میباشد. اگر متوفی در زمان مرگ وارثی نداشته باشد طبق نظر قانون پس از گذشت ده سال و پیدا نشدن وارث، اموال ایشان به حساب خزانه دولت واریز خواهد شد.
مشخص کردن مالیات بر ارث
برای مشخص شدن مالیات بر ارث باید تمامی داراییها و اموال منقول و غیر منقول مشخص شود و سپس یکی از وراث به اداره دارایی مراجعه کند.
به صورت خلاصه لیست اموالی که مشمول مالیات به شرح زیر است:
- املاک
- اوراق بهادار
- هر نوع وسیله نقلیه
- سپردههای بانکی
همچنین لیست اموالی که معاف از مالیات هستند به شرح زیر است:
- وجوه بازنشستگی
- وظیفه
- پس انداز خدمت
- اثاثیهی منزل متوفی
- مزایای پایان خدمت
چه مواردی مانع ارث بردن میشوند؟
قتل: بر اساس قانون کسی که مورث خود را به عمد بکشد از او هیچ ارثی نخواهد برد.
کفر: فرد کافر از از فرد مسلمان ارثی نمیبرد ولی شخص مسلمان از شخص کافر ارث خواهد برد.
لعان: لعان یکی از اسباب جدایی زن و شوهر است و باعث میشود که این دو از هم ارثی نبرند. در صورتی که مرد چهار بار بر خیانت همسرش قسم بخورد و زن چهار بار این موضوع را انکار کند لعان صورت گرفته است و این دو نفر تا اخر عمر بر یکدیگر حرام میشوند.
مشاوره با وکیل خانواده
پس از مشخص کردن زمینه فعالیت وکیل دلخواه باید زمانی را برای تحقیق و جست و جو در نظر بگیرید. استفاده از مشاوره و تجربیات وکیل خانواده میتواند برای شما راهگشا باشد.